Lues (Treponema pallidum, Syfilis)

Antistoffen

Lues (syfilis) is een seksueel overdraagbare aandoening, welke veroorzaakt wordt door de spirocheet Treponema pallidum. Het ziektebeeld in verdeeld in verschillende stadia: primaire, secundaire, latente en tertiaire syfilis.

Bij primaire syfilis  is een solitaire, pijnloze ulcus aanwezig op de plaats van inoculatie. Secundaire syfilis ontstaat 3-6 weken na de primaire laesie en bestaat uit een maculopapuleus, niet jeukend exantheem op de romp en extremiteiten, inclusief handpalmen en voetzolen. Dit kan gepaard gaan met koorts, malaise, spierpijn, botpijn, lever- en nierfunctiestoornissen en meningitis. Hierna ontstaat een periode van latente syfilis waarbij geen klinische verschijnselen aanwezig zijn. Tertiaire syfilis ontstaat 2-4 jaar na de primaire laesie en bestaat uit tuberculoïde nodeuze of ulcererende afwijkingen in huid, slijmvliezen, botten en vrijwel elk inwendig orgaan. Deze afwijkingen heten ook wel gummata.

Neurosyfilis kan zich op 5 verschillende manieren presenteren; asymptomatische neurosyfilis (liquorafwijkingen zonder klinische symptomen), acute luetische meningitis, meningovasculaire syfilis (vasuculitis met als gevolg herseninfarcten), parenchymateuze syfilis (ontstaat na 5 tot 25 jaar, bestaat uit myelopathie (tabes dorsalis) en dementia paralytica (progressief dementerend beloop) en cerebrale gummata (granulomateuze infectiehaarden welke zich gedragen als een ruimte-innemend proces).

Diagnostiek van primaire syfilis bestaat uit een PCR van een biopt van de laesie, een serologische screeningstest en een RPR (voorheen VDRL) bepaling. Wanneer die positief is, vindt bevestiging plaats door middel van de FTA-ABS. Bij een beginnende syfilis zijn treponemale testen vaak nog negatief. Deze syfilis-seronegatieve periode duurt langer bij reeds gestarte antibiotische behandeling en kan zelfs blijvend negatief uitvallen (syfilis decapité). Het serologisch onderzoek met negatief resultaat moet daarom bij verdenking op primaire syfilis enkele weken tot maximaal 3 maanden later worden herhaald, ook na adequate therapie. Een positieve testuitslag duidt dus op een actieve of doorgemaakte syfilis.

Diagnostiek voor de overige vormen van syfilis bestaat uit een screeningtest, waarmee Treponema pallidum specifieke antistoffen worden aangetoond. Wanneer die positief is, vindt bevestiging plaats door middel van de FTA-ABS en wordt de RPR verricht, wat een maat voor ziekteactiviteit is. Voor het vervolgen van het effect van de therapie dient de RPR herhaald te worden (voor follow-up schema zie LCI richtlijnen).

Treponemale antistoffen blijven meestal levenslang aantoonbaar, ook na adequate therapie. Een positieve testuitslag duidt dus opeen actieve of doorgemaakte syfilis.
Voor de diagnostiek naar neursyfilis liquor en serum, afgenomen op dezelfde dag insturen. In de liquor dienen tevens leukocyten, albumine en IgG en in de serum albumine en IgG bepaald te worden. Indien serologie op het serum negatief is, is het niet zinvol de screeningstest op liquor te verrichten.

Indicatie	Voor het aantonen van antistoffen tegen Treponema pallidum
Deelgebied	Serologie
Techniek	Serologie
Materiaal	serum of liquor
Code afnamemateriaal	Stolbuis (H) Liquorbuis (J)
Benodigde Volume	serum, minimaal 1 ml, liquor, minimaal 2 ml
Bewaarcondities	koelkast, max. 48 uur
Doorlooptijd	2-8 werkdagen
Referentiewaarde	Negatief
Opmerking	Indien de uitslag positief is wordt een FTA-abs en RPR verricht ter confirmatie. Bij verdenking neurolues dient een serum-liquor paar te worden afgenomen. Tevens dient door het KCL de albumine concentratie in serum en liquor bepaald te worden evenals het celgetal in de liquor. Deze bepaling wordt deels extern uitgevoerd.
Link